ฟอนต์ (Font) เป็นองค์ประกอบสำคัญในการออกแบบสื่อสิ่งพิมพ์และสื่อดิจิทัล แต่หลายคนอาจยังไม่เข้าใจถึง ลิขสิทธิ์ของฟอนต์ ซึ่งหากนำไปใช้ผิดประเภทอาจนำไปสู่ปัญหาทางกฎหมายและค่าเสียหายจำนวนมากได้
ฟอนต์กับลิขสิทธิ์คืออะไร?
ฟอนต์ที่ใช้ในคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์ดิจิทัลถือเป็น “โปรแกรมคอมพิวเตอร์” ตามกฎหมายลิขสิทธิ์ไทย พ.ศ. 2537 ซึ่งได้รับความคุ้มครองในฐานะซอฟต์แวร์ เจ้าของลิขสิทธิ์ (นักออกแบบฟอนต์หรือผู้พัฒนา) มีสิทธิ์กำหนดเงื่อนไขการใช้งาน เช่น ใช้เฉพาะส่วนบุคคล, ใช้งานเชิงพาณิชย์, ห้ามแจกจ่ายต่อ หรือห้ามดัดแปลง การนำฟอนต์ไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาตหรือผิดเงื่อนไข อาจถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ทันที
ความแตกต่างระหว่างฟอนต์ (Font) และ ไทป์เฟซ (Typeface)
- ฟอนต์ คือ ไฟล์หรือโปรแกรมที่ทำให้คอมพิวเตอร์แสดงผลตัวอักษรตามรูปแบบที่กำหนด
- ไทป์เฟซ คือ รูปลักษณ์หรือออกแบบตัวอักษรแต่ละตัว
ในบางประเทศ (เช่น สหรัฐอเมริกา) กฎหมายจะคุ้มครองเฉพาะฟอนต์ในฐานะซอฟต์แวร์ ไม่ได้คุ้มครองดีไซน์ของตัวอักษร เว้นแต่จะมีความสร้างสรรค์โดดเด่นเป็นพิเศษ แต่ในบางประเทศ (เช่น อังกฤษ เยอรมนี) อาจคุ้มครองทั้งฟอนต์และไทป์เฟซ ส่วนในประเทศไทย ศาลจะพิจารณาเป็นกรณี หากมีการลอกเลียนแบบดีไซน์จนเหมือนต้นฉบับมากเกินไป ก็อาจถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ได้
ประเภทของลิขสิทธิ์ฟอนต์
ฟอนต์แต่ละแบบจะมีใบอนุญาต (License) ที่แตกต่างกัน เช่น
- Desktop License: ใช้ติดตั้งในคอมพิวเตอร์เพื่อออกแบบหรือพิมพ์เอกสาร
- Webfont License: ใช้ฝังฟอนต์ในเว็บไซต์
- Application License: ใช้ในแอปพลิเคชันบนมือถือหรือซอฟต์แวร์
- Commercial License: ใช้ในงานเชิงพาณิชย์ เช่น โลโก้ โฆษณา สินค้า
ก่อนซื้อหรือดาวน์โหลดฟอนต์ ควรตรวจสอบใบอนุญาตและเงื่อนไขการใช้งานให้ชัดเจน
ความเสี่ยงและผลกระทบจากการละเมิดลิขสิทธิ์ฟอนต์
การใช้ฟอนต์โดยไม่ได้รับอนุญาต หรือใช้ผิดประเภท อาจถูกฟ้องร้องและเรียกค่าเสียหายได้ โดยเฉพาะในงานเชิงพาณิชย์หรือองค์กรธุรกิจ ฟอนต์ฟรีบางตัวก็มีข้อจำกัดในการใช้งานเชิงพาณิชย์เช่นกัน
ฟอนต์โอเพ่นซอร์สและฟอนต์ฟรี
มีฟอนต์โอเพ่นซอร์ส (Open Source) หรือฟอนต์ฟรีที่อนุญาตให้ใช้ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย เช่น Google Fonts แต่ก็ควรอ่านเงื่อนไขการใช้งานให้รอบคอบ เพราะบางฟอนต์อาจจำกัดการใช้งานบางประเภท
สรุป
- ฟอนต์ถือเป็นซอฟต์แวร์ ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์
- การใช้งานฟอนต์ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขใบอนุญาตอย่างเคร่งครัด
- การละเมิดลิขสิทธิ์ฟอนต์มีโทษทางกฎหมายและค่าเสียหายสูง
- ควรเลือกใช้ฟอนต์ที่ถูกต้องตามกฎหมาย และตรวจสอบใบอนุญาตทุกครั้งก่อนนำไปใช้งาน
อ้างอิง